Comhthéacs don Chreat Náisiúnta Pleanála 2018

• In 2018, tháinig an Creat Náisiúnta Pleanála (CNP) in ionad na Straitéise Spáis Náisiúnta mar straitéis fhoriomlán phleanála agus forbartha spásúlachta d’Éirinn. Tagann an CNP, mar aon leis an bPlean Forbartha Náisiúnta, le chéile chun Tionscadal Éireann 2040, an creat uileghabhálach beartais agus pleanála agus infheistíochta d’fhorbairt shóisialta, eacnamaíoch agus chultúrtha na hÉireann, a fhorbairt: www.npf.ie

• Leagann an CNP amach beartais agus cuspóirí náisiúnta ardleibhéil, atá riachtanach chun pleanáil cheart agus forbairt inbhuanaithe a bhaint amach, le fís shoiléir chun cinntí forbartha agus infheistíochta a threorú amach anseo.

An Chéad Athbhreithniú ar an gCreat Pleanála Náisiúnta

Áirítear san Acht um Pleanáil agus Forbairt, 2000 (arna leasú) meicníochtaí ionsuite a cheadaíonn athbhreithniú rialta agus athsholáthar an CNP. Tá leasuithe den sórt sin ábhartha chun imthosca athraitheacha a tharla ó foilsíodh an CNP a léiriú.

Gheall an Clár don Rialtas (CdR) freisin go ndéanfaí athbhreithniú ar an CNP in 2024. Aibhsíonn an CdR go n-aithníonn an CNP an ‘tábhacht ríthábhachtach a bhaineann le forbairt réigiúnach chothrom, fás cnuasaithe agus dlúth, agus nascacht fheabhsaithe chun rathúnas eacnamaíoch agus inbhuanaitheacht chomhshaoil a sheachadadh’.

Ar an 20 Meitheamh 2023, thug an Rialtas faomhadh chun tús a chur leis an bpróiseas chun tabhairt faoin gCéad Athbhreithniú ar an CNP, de bhun Alt 20C (5) den Acht um Pleanáil agus Forbairt, 2000 (arna leasú) agus chun Treochlár don Chéad Athbhreithniú a fhoilsiú ina leagtar amach an próiseas agus an amlíne don phróiseas athbhreithnithe: Treochlár

Mar a léiríodh sa Treochlár don Chéad Athbhreithniú, aithníodh roinnt príomhchúinsí don athbhreithniú:

• Aistriú Aeráide – aghaidh a thabhairt ar spriocanna astaíochtaí earnála agus ar an bPlean Gníomhaithe ar son na hAeráide 2023;
• Forbairt Réigiúnach – réaltacht na huaillmhéine réigiúnaí agus an dúshlán a bhaineann le haistriú ó ‘gnó mar is gnách’;
• Déimeagrafaigh Athraithe agus Éagsúla – pleanáil le haghaidh éiginnteachta;
• Digitiú – Tionchair ar obair, ar mhiondíol, ar chomaitéireacht agus ar réigiúin; agus
• Infheistíocht agus Tosaíocht – uainiú agus soláthar.

Bunaíodh Grúpa Saineolaithe ar a bhfuil triúr saineolaithe neamhspleácha a bhfuil taithí acu ar phleanáil spásúlachta, ar fhorbairt eacnamaíoch agus shóisialta agus ar chosaint an chomhshaoil, i mí an Mhárta 2023. D’iarr an tAire Tithíochta, Rialtais Áitiúil agus Oidhreachta ar an nGrúpa Saineolaithe, forbhreathnú ardleibhéil a sholáthar ar an CNP, a foilsíodh in 2018, agus nithe a aithint a bheadh le plé sa chéad athbhreithniú reachtúil ar an CNP. Chuir an Sainghrúpa a dtuarascáil faoi bhráid an Aire O’Brien ar an 16 Lúnasa 2023: Tuarascáil an Ghrúpa Saineolaithe

Mar thoradh ar Dhaonáireamh 2022, d’fhostaigh an Roinn Tithíochta, Rialtais Áitiúil agus Oidhreachta an Institiúid Eacnamaíochta, Sóisialta agus Taighde (ESRI) chun a réamh-mheastacháin roimhe seo maidir le fás daonra a nuashonrú go dtí 2040, bunaithe ar shamhaltú déimeagrafach agus eacnaiméadrach agus ag féachaint do thorthaí Dhaonáireamh 2022 agus fachtóirí eile a d’fhéadfadh tionchar a bheith acu ar thorthúlacht, ar bhásmhaireacht agus ar threochtaí imirce. Ina theannta sin, leagfaidh an taighde amach réamh-mheastacháin a bhaineann leis an éileamh ar thithíocht struchtúrach ag féachaint do thosca mar cheannaireacht agus dífheidhmeacht.

Tá sonraí an ESRI ag teastáil chun na nuashonruithe ar spriocanna daonra a thabhairt chun críche ar bhonn réigiúnach go dtí 2030 agus 2040 mar atá san áireamh sa straitéis, agus príomhghnéithe eile a bhaineann le líon measta na dtithe a bhfuil gá le freastal orthu thar an tréimhse go dtí 2040.

Dá réir sin, ar an 5 Márta 2024, d’aontaigh an Rialtas ceadú dréachta agus deiridh CNP athbhreithnithe a chur siar agus tá amlíne athbhreithnithe don phróiseas ceadaithe – Preasráitis

Tá amlíne athbhreithnithe an phróisis athbhreithnithe mar atá thíos:

• Dréachtchéim (Meitheamh/Iúil 2024): Foilsiú dréacht-athbhreithniú an CNP agus measúnuithe teicniúla a théann leis i gcomhairliúchán poiblí náisiúnta.
• Céim an Leasaithe (Lúnasa 2024): Athbhreithniú agus breithniú ar aighneachtaí agus aon leasuithe ábhartha a chur i bhfeidhm.
• An Chéim Dheiridh (Meán Fómhair 2024): Faomhadh an doiciméid deiridh agus an foilsiú ina dhiaidh sin.